Vëllimi i gjashtë mbyll korpusin "Miscellanea" (Përzgjedhje) me poezi të hershme deri në ditët e sotme
Moikom Zeqo, një testament poetik
Janë faqe të tëra me poezi. Që nga ato më të hershmet, botuar në shtypin letrar, deri në kohët e fundit. Një vëllim i gjashtë ka përmbyllur korpusin e emërtuar latinisht "Miscellanea" (Përzgjedhje). Moikom Zeqo shprehet se aty janë poezitë e tij më të mira, është mënyra e tij e të shkruarit. Ky korpus, një ndërmarrje testamentare, i adresohet në radhë të parë studiuesve, por edhe një lexuesi besnik të poezisë. "Gjithë poetët e vërtetë krijojnë mbretëritë e tyre. Një nga poetët e sotëm shqiptar që e ka krijuar këtë mbretëri është padyshim Moikom Zeqo", shkruan poeti amerikan Waynne Miller, i cili ka përkthyer anglisht poezitë e tij. Procesi krijues i Zeqos vazhdon. Dy libra në prozë, "Anima mundi" (Shpirti i botës) dhe "Shitësit e kaosit" do të vijnë për lexuesin.
Është botuar vëllimi i gjashtë, që përbën edhe përmbylljen e korpusit tuaj poetik. Pse vendosët për një botim të tillë?
Është vëllimi i fundit i një korpusi poetik që përbëhet prej gjashtë vëllimesh. Nis me poezitë e mia të para, botuar në shtypin letrar, "Drita", në vitin 1963 e vijojnë deri në vitin 2009. Është shumë e vështirë që të ndërtosh një korpus të tillë që botohen zakonisht nga institute dhe grupe specialistësh. Unë kam qenë i detyruar ta bëj vetëm. Në fillim e nisa duke menduar se nuk do t‘ia arrija plotësisht botimit të korpusit. Kam zgjedhur një titull nga latinishtja "Miscellanea", që do të thotë përzgjedhje. Është një korpus i jetës sime poetike. Vëllimi i gjashtë është përmbyllës, ku përveç poezive të kohëve të fundit kam përmbledhur edhe një pjesë nga arkivi i poezive të mia nga vitet ‘63 dhe ‘70 për ta plotësuar për studiuesin e letërsisë, veçanërisht të poezisë. Mendoj që ky është një korpus testamentar; këtu jam unë, poezia ime, mënyra ime e të shkruarit. Nuk janë përfshirë disa libra të mi poetikë si "Meduza", "Meduza e dashuruar mban syze dielli" dhe "Thyerja e syzeve të Meduzës", të cilët përbëjnë një vëllim më vete që kanë një lidhje të brendshme me figurën mitologjike të Meduzës. Është një fenomen inkurajues për mua, që të gjitha vëllimet e botuara janë shoqëruar nga një numër i madh shkrimesh të kritikëve. Që nga 2006-a kur e fillova këtë korpus e deri më sot janë shkruar mbi 30 studime nga studiues prej Shqipërisë, shqiptarëve të Maqedonisë dhe Kosovës. Poezitë kanë gjetur jehonë në revista të specializuara amerikane pas botimit të tyre atje.
Kujt i drejtohet ky korpus?
Ky korpus, i cili nuk mund të përsëdytet, i drejtohet lexuesit të poezisë, ndonëse ai është rrudhur shumë në kohën e sotme. Së dyti, i drejtohet më tepër historianit të poezisë, sepse kjo është poezi pak e ndërlikuar, poezi metaforike që ka ndonjëherë dhe një grishje për lexuesin, por edhe vështirësi. Poezia e kultivuar dhe artikuluar intelektualisht dhe e krahasuar me poezinë më të mirë botërore, kërkon një stad të një kulture dhe kritike të specializuar. Për fat të keq në Shqipëri nuk ka një kritikë letrare të specializuar, por shumë nga shkrimtarët kanë shkruar mendime shumë të vyera për poezinë time.
Çfarë përfaqëson për ju poezia si gjini letrare?
Është gati enigmatike se si lind tendenca për të shkruar poezi. Njerëzit në fëmijëri kanë një prirje, por vetëm një pjesë e vazhdojnë rrugën e krijimtarisë. Poezia është tejet serioze, është instrumenti më i lartë i intelektit njerëzor dhe krijimi i metaforës është padyshim një nga mënyrat më të fuqishme dhe më të ndërlikuara të gjuhës njerëzore. Po të mos jetë poezia, gjuha e popujve do të kishte një varfërim të frikshëm, me të drejtë kritikët e mëdhenj thonë se poezia mban stadin më të lartë të intelektualitetit dhe potencialit të brendshëm të një gjuhe.
Në vargjet tuaja ka shumë figura mitike. Është një zgjedhje për ta bërë të pakohë?
Spektri poetik i një krijuesi del jashtë një kohe të caktuar. Përgjithësisht poezia nuk respekton një kohë dhe një hapësirë të caktuar, bën universalizimin e një kohe deri diku mitike apo siç quhet ndryshe edhe poetike, e cila nuk është e barabartë me kohën kalendarike. Poezia që në fillim ka karakter botëror, karakter shqiptar ka gjuha me të cilën shkruhet. Për këtë arsye edhe emrat e mëdhenj të poezisë u përkasin të gjithë lexuesve dhe jo vendit nga vijnë.
Poezia veçanërisht përbën një problem në përkthim. Sa kanë dialoguar poezitë tuaja me lexuesin e huaj?
Botimi im në Amerikë është përkthyer nga poeti i njohur Waynnr Miller, të cilit i kam kushtuar dhe vëllimin e gjashtë, është pritur jashtëzakonisht mirë. Ka pasur fillimisht një përkthim fjalë për fjalë e më tej një përshtatje të poezisë. Kur përkthimi natyralizohet në gjuhë të huaj nga një poet, ky është një rast i mrekullueshëm sepse përkthimi i poezisë në një gjuhë tjetër është gjithmonë i mangët. Botimet në Amerikë janë shoqëruar gjithnjë me shkrime të kritikëve dhe kjo është një shenjë e dialogimit të saj.
Ol.li
No comments:
Post a Comment